[صفحه اصلی ]   [Archive] [ English ]  
:: صفحه اصلي :: درباره نشريه :: آخرين شماره :: تمام شماره‌ها :: جستجو :: ثبت نام :: ارسال مقاله :: تماس با ما ::
بخش‌های اصلی
صفحه اصلی::
اطلاعات نشریه::
آرشیو مجله و مقالات::
برای نویسندگان::
برای داوران::
ثبت نام و اشتراک::
تماس با ما::
تسهیلات پایگاه::
درباره پژوهشکده هنر::
مقالات در دست انتشار::
::
ISSN: ۲۲۵۱-۸۶۳۰
 e-ISSN: ۲۲۵۱-۹۹۷۱
..
جستجو در پایگاه

جستجوی پیشرفته
..
دریافت اطلاعات پایگاه
نشانی پست الکترونیک خود را برای دریافت اطلاعات و اخبار پایگاه، در کادر زیر وارد کنید.
..
:: دوره 12، شماره 49 - ( زمستان 1402 ) ::
جلد 12 شماره 49 صفحات 41-21 برگشت به فهرست نسخه ها
تحلیل نگاره‌های هفت خان رستم در شاهنامه‌ی طهماسبی بر مبنای الگوی نشانه‌شناسی فرهنگی
مهناز شایسته فر ، مریم صلاحی*
چکیده:   (341 مشاهده)
در گفتمان دورۀ صفوی شاهد دوگان‌‌محوری و تقابلی هستیم که صفویان شیعی را در تنش با ازبکان حنفی و عثمانیان سنّی قرار می‌‌دهد. طبق پارادایم نشانه‌‌شناسی فرهنگی، در خلال این تقابل و تنش است که معناپردازی اتفاق می‌‌افتد. صفویه در قالب فرهنگ و خودی و همسایگان شرقی یا دشمن در قالبِ نه-فرهنگ، طبیعت یا دیگری قلمداد می‌‌شوند. از آنجا که هنر به مثابۀ نظامی الگوساز در نشانه‌‌شناسی فرهنگی مطرح است، می‌‌تواند در خدمت گفتمان و ایدئولوژی درآید و نشان‌‌دهندۀ این تقابل و دوگان‌‌محوری باشد. یکی از مهم‌‌ترین رسانه-های تبلیغی، در راستای اشاعۀ این معناپردازیِ تقابلی در دورۀ صفوی، نسخۀ مصوّر شاهنامۀ طهماسبی است. داستان هفت‌‌خان رستم و تصویرسازی آن به دست هنرمندان این دوره، نمونۀ قابل توجهی از دوگان‌‌محوری است که در فضای گفتمانی حکومت شیعیِ صفوی در برابر حکومت‌‌های سنّی‌‌مذهبِ همسایه، ایجاد شده که قهرمان و ضدقهرمان را در قالب نظامی تقابلی و برگرفته از گفتمان حاکم نشان می‌‌دهد. هدف این پژوهش تحلیل نظام تقابلی نگاره‌‌های هفت‌‌خان رستم در شاهنامۀ طهماسبی، با اتخاذ الگوی نشانه‌‌شناسی فرهنگی، در جریان گفتمان حاکم بر آن دوره و پاسخگویی به این سؤالات است: چگونه هنرمند نظام تقابلی قهرمان و ضدقهرمان را در نگاره‌‌های داستان هفت‌‌خان رستم، در شاهنامۀ طهماسبی، تصویرگری کرده است؟ نگاره‌‌ها تا چه میزان متأثر از گفتمان تقابلی حکومت شیعه و سنّی بوده است؟ نتایج پژوهش حاکی از آن است که نظام تقابلی گفتمان و ایدئولوژی صفوی در متن فرهنگی-هنری این دوره بروز یافته و هنرمند در خدمت به این گفتمان، از بیان استعاری در راستای نشانه‌‌سازی نظام تقابلی استفاده کرده‌‌ است. روش پژوهش، تاریخی-تفسیری و در جریان خوانش نگاره‌‌ها توصیفی-تحلیلی است. همچنین روش جمع‌‌آوری داده‌‌ها از طریق مطالعاتِ کتابخانه‌‌ای است. 
واژه‌های کلیدی: نشانه‌شناسی فرهنگی، نظام تقابلی، شاهنامه طهماسبی، هفت‌خان رستم.
متن کامل [PDF 1454 kb]   (158 دریافت)    
نوع مطالعه: پژوهشي | موضوع مقاله: تخصصي
دریافت: 1401/6/1 | پذیرش: 1402/8/29
فهرست منابع
1. اسلامی‌‌‌ندوشن، محمدعلی (1363). زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه: تحلیلی از شخصیت هفت پهلوان شاهنامه همراه با مقدمه‌‌‌ای در شناخت فردوسی (چاپ چهارم). تهران: یزدان.
2. اعظم‌‌‌کثیری، آتوسا (1390). نشانه‌‌‌شناسی هنری پهلوان در شاهنامۀ طهماسبی. رسالۀ دکتری، پژوهش هنر، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
3. آقاخانی‌‌‌بیژنی، محمود و همکاران (1397). بررسی و تحلیل نمادشناسی نگاره‌‌‌های هفت‌‌‌خان رستم. متن‌‌‌پژوهی ادبی، (77)، 234-211.
4. آیدنلو، سجاد (1378). رویکردی دیگر به ببر بیان در شاهنامه. نامۀ پارسی، (4)، 5 تا 17.
5. باقری‌‌‌سرکاراتی، مهری (1365). ببر بیان. آینده، سال12، 6-24.
6. بهار، محمدتقی (1370). سبک‌‌‌شناسی یا تاریخ تطور نصر فارسی (چاپ ششم). تهران: امیرکبیر.
7. بهدانی، مجید؛ مهرپویا، حسین (1389). نقش و نماد اژدها در نگارگری ایرانی. جلوه هنر، (4)، 12-5.
8. پاکباز، رویین (1396). نقاشی ایران از دیرباز تاکنون (چاپ سیزدهم). تهران: زرین و سیمین.
9. پاکتچی، احمد (1397). مفاهیم متقابل طبیعت و فرهنگ در حوزه نشانه‌‌‌شناسی فرهنگی مکتب مسکو-تارتو. مجموعه مقالات اولین هم اندیشی نشانه شناسی هنر، چاپ سوم.تهران: فرهنگستان هنر جمهوری اسلامی ایران،موسسه تالیف و ترجمه و نشر آثار هنری متن.
10. حاجیانی، ابراهیم (1379). تحلیل جامعه‌‌‌شناختی هویت ملی در ایران و طرح چند فرضیه. مطالعات ملی،(5)، 228-193.
11. حسام‌‌‌پور، سعید؛ جباره، عظیم (1389). خان و خان‌‌‌واره در حماسه‌‌‌های ملی پس از شاهنامه. فصلنامه مطالعات ملی، (2)، 152-127.
12. حسنوند، محمدکاظم؛ آخوندی، شهلا (1391). بررسی سیر تحول چهره‌‌‌نگاری در نگارگری ایران تا انتهای دوره صفوی. فصلنامه علمی پژوهشی نگره، (24)، 35-15.
13. حقایق، آذین؛ شایسته‌‌‌فر، مهناز (1393). تقابل خود و دیگری در دو نگاره از شاهنامه شاه تهماسب و شاهنامه شاه اسماعیل دوم تحلیلی بر مبنای الگوی نشانه‌‌‌شناسی فرهنگی. کیمیای هنر، (12). 66-51.
14. دارا، مریم (1386). ببر بیان تن‌‌‌پوشی باستانی یا آرزویی دیرین. چیستا، (2 و3)، 211-202.
15. ریاحی‌‌‌زمین، زهرا؛ جباره‌‌‌ناصر، عظیم (1391). بررسی کارکرد دیو در منظومه‌‌‌های پهلوانی پس ازشاهنامه. بوستان ادب، (4)، 129-99.
16. سرفراز، حسین و همکاران (1396). واکاوی نظریه فرهنگی سپهرنشانه‌‌‌ای لوتمان و کاربست آن در زمینه تحلیل مناسبات میان دین و سینما. راهبرد فرهنگ، (39).
17. سمننکو، الکسی (1396). تاروپود فرهنگ: درآمدی بر نظریه نشانه‌‌‌شناختی یوری لوتمان. ترجمۀ حسین سرفراز، تهران: علمی و فرهنگی.
18. سیوری. راجر (1372). ایران عصر صفوی. ترجمۀ کامبیز عزیزی. تهران: مرکز.
19. صفت گل، منصور (1381). ساختار نهاد و اندیشه دینی در ایران عصر صفوی: تاریخ تحولات دینی ایران در سده‌‌‌های دهم تا دوازدهم هجری قمری. تهران: خدمات فرهنگی رسا.
20. ضیمران، محمد (1386). درآمدی بر نشانه‌‌‌شناسی هنر. تهران: قصه.
21. عبداله، زهرا؛ شایسته‌‌‌فر، مهناز (1392). نقش و نماد اژدها در نگارگری ایرانی. پیکره، (4)، 58-43.
22. فردوسی، ابوالقاسم (1386). شاهنامه فردوسی. تصحیح ژول مول (چاپ دهم)، تهران: بهزاد.
23. قربان‌‌‌صباغ، محمودرضا (1392). بررسی ساختار در هفت‌‌‌خان رستم: نقدی بر کهن‌‌‌الگوی سفر قهرمان. جستارهای ادبی، (180)، 27- 56.
24. کزازی، میرجلال‌‌‌الدین؛ کمالی‌‌‌بانیانی، مهدی‌‌‌رضا (1395). تحلیل شخصیت رستم در هفت‌‌‌خان بر اساس دیدگاه‌‌‌های یونگ و فروید. فنون ادبی، (4). 16-1.
25. کن‌‌‌بای، شیلا (1391). نقاشی ایرانی. ترجمۀ مهدی حسینی (چاپ پنجم). تهران: دانشگاه هنر.
26. لوتمان، یوری؛ اوسپنسکی، باریس (1390). در باب مکانیسم نشانه‌‌‌ای فرهنگ. ترجمۀ فرزان سجودی، از کتاب مجموعه مقالات نشانه-شناسی فرهنگی، تهران: علم.
27. ماه‌‌‌وان، فاطمه (1395). اولاد دیو یا انسان؟ بررسی هویت اولاد بر مبنای نگاره‌‌‌های شاهنامه. نشریه ادب و زبان، (39)، 229-207.
28. مجلسی، امین؛ معقولی، نادیا (1398). شناسایی وجه شمایلی رستم در نگاره‌‌‌های رزم رستم وسهراب. کیمیای هنر، (33)، 112-93.
29. مقبلی، آناهیتا؛ جباری، انیسه (1392). تحول رویکردهای بصری در شاهنامه‌‌‌نگاری در منتخبی از نگاره‌‌‌های چهار شاهنامه بزرگ ایلخانی، بایسنقری، طهماسبی و رشیدا. نقش مایه .(16)، 34-23.
30. نـصراصـفهانی، محمدرضـا؛ جعفـری، طیبه (1388). کنـون زیـن سـپس هفـت‌‌‌خان آورم: رویکردی روانشناختی به هفت‌‌‌خان رسـتم و اسـفندیار. پژوهـشنامه زبـان و ادب فارسـی (گـوهرگویا)، (4)، 156-133.
31. Canby, Sheila.R (2014). The SHAHNAMA of shah Tahmasp THE PERSIAN Book OF KINGS, The Metropohitan Museum of Art, New York.
32. Lotman, Iurii (1979). Culture as Collective Intellect and the Problems of Atificial Intelligence. In Dramatic Structure: Poetic and Cognitive Semanics, russian Poeics in ranslation 6,84-96. Oxford: Holand Books.
33. Torop, Peeter.2005.'' Semiosphere and/as the Research Object of Semiotics of Culture". Sign Systems Studies 33(1): 159-73. [DOI:10.12697/SSS.2005.33.1.06]
34. Posner, R. (1989). What is culture? Toward a semiotic explication of anthropological concepts. in he nature of Culture. ed.W.Koch, Baocuhum.
ارسال پیام به نویسنده مسئول

ارسال نظر درباره این مقاله
نام کاربری یا پست الکترونیک شما:

CAPTCHA



XML   English Abstract   Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Shayestehfar M, Salahi M. Analyzing the Miniatures of Rostam's Seven Labors in Tahmasbi Shahnama Based on Cultural Semiotics Pattern. کیمیای هنر 2024; 12 (49) :21-41
URL: http://kimiahonar.ir/article-1-2043-fa.html

شایسته فر مهناز، صلاحی مریم. تحلیل نگاره‌های هفت خان رستم در شاهنامه‌ی طهماسبی بر مبنای الگوی نشانه‌شناسی فرهنگی. کیمیای هنر. 1402; 12 (49) :21-41

URL: http://kimiahonar.ir/article-1-2043-fa.html



بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.
دوره 12، شماره 49 - ( زمستان 1402 ) برگشت به فهرست نسخه ها
Kimiya-ye-Honar
Persian site map - English site map - Created in 0.05 seconds with 38 queries by YEKTAWEB 4645